Ádtjak lij Vuona Sámedigge ássjeåvdåniebme bidumsáme ja ubmejsáme giellaälládahttema birra luajjtám. Dan sinnä vuäjdnep gu Vuona Sámedigge sihtá barrgat bidumsáme giellaälládahttemij gidda. Måddä almatja bidumsáme birrasa ludnä gåbbátjak Vuonan ja Sverjin gillgi maj dán birra ávon årrot.
Män tjállemstïvvrá Sállto.no lä lijjká åvros gu gähttjá gukktä Sámedigge gåvåda dálátj Vuona bidumsámevijjurijt. Ássjebáhppára, ma gillgi vuođđon årrot Sámedigge miedediebmáj, gehtuda Vuonabiele ullu jäbmum giela ja giellaresurrsaváne birra, ja gu läp ullu tjanaduvvum Sverjibielláj jus sihtap akktagav dahkat. Mija mielan lä dát gähtto båjjtot, ja dájna gallgap pruvvut riektep giehtov gähttot.
Gukktä lä dä giellavijjura Vuonan udnátjbiejven?
Gävdnuji dálátj almatja Sálton ja Vuonan ma sjiddujin bidumsámegielajn häjbmagiellan, ja ma áj ságasti dav udnátjbiejven, ienap vaj binnáp. Ielä maj måddä, män lä däl lijk dánnä ja lä áj guhkes ájgev urrum dánnä.
Ietjá almatja lä bidumsámev lierram, ienap vaj binnáp, rudnamist sámegielagij Vuonan ja Sverjin; vaj histurjalatj gáldojst; vaj giellakursajst – vaj sija lä gielav lierramin digitála giellaresursajst ma lä dahkam Vuonan (New Amigos, BidumBágo) vaj Sverjin (umas jiednagirje).
Sállto.no:a tjállemstïvvrá giellaälládahttem-åvvdåmärrkan
Sállto.no lä sáme vuođodiebme Duaddara Ráfe – Bidumsáme giella- ja kultuvvraguovdátja diededimkanála. Dán nähttasaje ájnamus ulbme lä viehkedit älládahttet ja várrjalit bidumsáme gielav, kultuvrav, histurjav ja identitiehtav.
Åjjvesajje Sállto.no – Sága lä åđđåssajje bidumsáme gielan. Jus vällji kategorijav Diehtovuođđo máhtá låhkåt umas fáhkaartihkkalajt ja ábnasbelijt bidumsámen. Åjjvesajest mähtti adneja klihkkit Sállto.no – Nytt gugu. Sisadno dannä lä dárogielan. Duaddara Ráfe duhkkidahttá suv digitála diededimdárbov pusstimist artihkkalajt dehki. Jus åtså dárogiella fáhkaartihkkalijt ja diededimijt bidumsáme vijjurij birra, dä máhtá dån kategorijav Leksikon dánnä välljit.
Tjállemstïvrán lä guäkktä almatja gie mähttin bidumsáme gielav ietjgiengaláhkáj. Akkta máhttá gielav viehka buoragit, madan mubbe máhttá álkes artihkkalijt tjállet. Lä däl ujjtu bidumsámegiella ullu gähtum Vuonast?
Miŋijmus jägij giellabarrgo Vuonan
Gåbbátjak Vuonan ja Sverjin lä jårrgåluvvum girjijt bidumsábmáj. Vuostas vaddos mij lä jårrgåluvvum Vuonan lij Fálláj vuolle, mij lä luajjtám bidumsámen ja julevsámen sämmá girjen 2022. Ietjá viddusa buhti. Sämij älbmuklävvludis lä visstiklihttám Vuonan ja lä aneduvvum gåbbátjak Vuonan ja Sverjin. Umas sálma ja liturgijalatj åse lä båddåsadtjat jårrgåluvvum Vuonan ja lijjin vuostas bálen lávloduvvum miessojn Bájjdárin 2022. New Amigo-giellaáppan lä dálä bidumsáme giellakurrsa, ja dat lä áj ienajmusat Vuonan dahkam. Iep máhte gienak åjáldit gu bidumsáme báhkogirrjebarrgo lä udnátjbiejven ienajmusat dahkam dánnä Vuonan.
Bidumsáme bájjkenama
Läp juo barrgamin sáme bájjkenamaj gájk bidumsáme guovlon, ja dav bargov dihki almatja gie lä bidumsáme giella- ja kultuvvramáhtaga. Vuonabielen läp barrgamin dajna ullu bednikdårrjodak. Bidumsáme bájjkenammalissto ielä nav ånegatj: 46 bájjkenama Buvdan; 50 Fuoskon; 79 Sáladin; 56 Bájjdárin; 17 Årrjelbájjdárin; 19 i Mällesullun ja 33 Ruovadin; ja lä áj 54 bájjkenama Árjapluovest dán liston. Stuoremus vájjve bájjkenammabirrguj bidumsáme guovlon lä verrtitj maj njuolgadus mårbmesmáno 23. b. 2017 nr. 638 bájjkenamaj birra, §4, mubbe åsen, mij änj vil uddnik buđđusa bidumsämij adnemist ietja bájjkenamajt ietja bäjkij.
Kanu dárrbap maj åđđå giehtov?
Lä vässo bidumsáme giellabiras Vuonan. Män giellabiras lä geográfalatjat smållånam ja alvos nihteduvvum. Giellabiras gävdnu prosjäkkta- ja barrgovärbmádagan Duaddara Ráfe biraskin. Birrasa ludnä lä áj såmes nuorra almatja gie lä dálátj barrgamin vájbmogielavsä máhtsadit daj bidumsáme giellaressursaj tjađa majt Vuonabiele biras lä ietj dahkamin; ja girjij tjađa ma lä jårrgåluvvum gåbbátjak Vuonan ja Sverjin ja luajjtám Vuonan; dán rájjáj lä Tröndelága fyllkagirrjevuarrká girrjeprosjiektajt ásadam.
Buoremus åsse dán giehtost lä gu lä gujt sádnes ja vuoseda ujjtu buoragit bidumsáme giellavijjurav Vuonan udnátjbiejven.
Mav lä dárbas ahtä jåkksåt ulbmijda?
Sidut, ressursa ja akktasatjbarrgo mejdnip lä älládahttemij gu tsagge lä låvdågåhtáj. Sidut lä ullu ájnas giellabirrasin degu nagadit älládahttemrahtjamav; män sidut verrti áj åjváladtja vuosedit gu vaddet bidumsábmájda sämmálágátjvuodav ja sádnes máhttelisvuodav sämmáláhkáj gu mubbe sáme gruhpajda. Ressursajt dárbahi vuona organisasjuvna ja kommuvna ådtjot ahtä máhttet ienap buorre älládahttemprosiessajt állget ja áj nanostahttet ja jåŧŧket bargov mij lä juo állgám. Akktasatjbarrgo buorre ságastallamijn lä miŋijmus dát gålbmå tsiggijst mij dárbaha, dájna áj buorre ságastallam åjválátjij ja giellabirrasij gaskan dánnä Vuonan. Akktsasatjbarrgo rijka gaskan lä áj åbå ájdnasat. Dá gålbmå tsagge lä ájnas åse majt dárbahip jus ulbme ahtä älládahttet bidumsáme gielav gallgá máhttelis årrot gåssä bidumsáme giella änj vil vessu.
Miŋijmusat sávvap gu sámediggeráđđelahtasa udtju ávvkáj komiteatjåhkånimijt gåvvåmáno 20.-24. b. ja buorre ållestjåhkålvasav njukktjamáno 6.-10. b. 2023. Dija barrgo lä ullu ájnas!